Serwisy

Rozmaitości

Benedykt Dybowski

1833 - 1930

Polski naukowiec, człowiek renesansu, charyzmatyczny lekarz i społecznik, który stał się symbolem wszystkich polskich zesłańców.

Jego nazwisko jest znane i rozpoznawane na całej Syberii. Ludy paleoazjatyckie za udzieloną pomoc nazwały go Dobrym Białym Bogiem. Czlowiek niezwykłej energii i dobroci, prowadził badania nad Jeziorem Bajkał zmieniając zupełnie dotychczasową wiedzę na jego temat. Limnolog, paleontolog, biolog, zoolog, antropolog fizyczny to tylko niektóre z jego pasji, a przy tym lekarz, który lecząc ludzi i na Syberii i na Kamczatce nigdy nie brał od nich pieniędzy. Ogarnięty pasją badań naukowych, nawet po drodze prowadził pomiary dla swoich znajomych (Jan Czerski, malarz Wroński). Pozostawił po sobie niewiele prac, ale ogromne zbiory przede wszystkim zoologiczne (ptaki, pająki). Od wdzięcznych za pomoc Kamczadali dostał krowę morską, której szkielet znajduje się w Muzeum Lwowskim. Na Syberii i Dalekim Północnym Wschodzie spędził w sumie 14 lat. Z czego 4 lata pracował dobrowolnie na Kamczatce i sąsiednich wyspach. Po powrocie do Polski zamieszkał we Lwowie, gdzie objął drugą po Katedrze Warszawskiej katedrę Antropologii w Polsce. Ożenił się z panną Heleną, kobietą o 30 lat młodszą. W Warszawie mieszka jego jedyna żyjąca wnuczka Władysława, pani podeszła w latach, ale budząca podziw swą energią i zapałem do życia i działania. Widocznie co jej w genach po dziadku zostało przekazane.

Maria Dybowska

Poniżej przedruk z pisma Nasz Czas 35 (574) jako uzupełnienie opracowania Pani Marii Dybowskiej o Benedykcie (Iwanowiczu), Dybowskim:

Lew Sawieljewicz Twarkowski,
profesor katedry historii Państwowego Uniwersytetu Sachalińskiego.

Tłumaczenie: Agata Pilorz

Benedykt Dybowski to człowiek o niezwykłym życiorysie. Urodził się 30 kwietnia 1833 roku w rodzinie szlacheckiej w Adamczynie w guberni mińskiej w rodzinnym majątku ziemskim matki Salomei Pszyszeckiej. Po ukończeniu gimnazjum zdobył wyższe wykształcenie na Dorpackim Uniwersytecie w Estonii.

Naukę kontynuował we Wrocławiu, a następnie w Berlinie, w 1860 roku otrzymał dyplom lekarza. Tak jak i wielu jego polskich rówieśników szlacheckiego pochodzenia brał udział w walkach o niepodległość Polski. Jednak mimo działalności rewolucyjnej, nie porzucił medycyny, którą tak lubił i w 1862 roku na Dorpackim Uniwersytecie otrzymał dyplom lekarza chirurga.

W 1863 roku brał udział w powstaniu styczniowym i wchodził w skład rządu powstańczego. Po stłumieniu powstania przez carskie wojska został pozbawiony praw obywatelskich i zesłany na 12 lat ciężkich robót, jego rodzinna posiadłość została skonfiskowana przez państwo.

Latem 1865 roku Dybowski znalazł się na Syberii niedaleko Czyty, gdzie kontynuował swoje prace naukowe i bezpłatnie leczył chorych. Dzięki protekcji Polaków, którzy zajmowali ważne stanowiska państwowe we wschodniej Syberii, Dybowskiemu udało się otrzymać pozwolenie na przeniesienie do miejscowości Darasunia - uzdrowiska niedaleko Tury. Tutaj bez jakiegokolwiek wsparcia ze strony Akademii Nauk w Petersburgu, Dybowski prowadził badania fauny jeziora Bajkał i osiągnął znaczne rezultaty naukowe. Badania Dybowskiego pozyskały mu autorytet w międzynarodowych instytucjach naukowych i pod ich wpływem w 1877 roku zwrócono Dybowskiemu wszystkie jego tytuły. Jesienią, razem ze swoim kolegą Godlewskim, także amnestionowanym, wrócił do Warszawy. Wydawałoby się, że Dybowski, który doświadczył wszystkich “uroków” sybirskiego nieładu, roztopów, błota, ordynarnych charakterów, będzie wolał wspaniałą karierę naukową w charakterze dożywotniego stróża w muzeum zoologicznym, jednak zupełnie inny jest ten prawdziwy “rycerz nauki”.

Znowu zdecydował się pojechać na wschodnią Syberię i kontynuować tam badania. Aby zrealizować swój cel Benedykt Dybowski zdecydował się zostać państwowym lekarzem w Pietropawłowsku na Kamczatce. Już w 1878 roku wybrał się na wschód w towarzystwie młodego myśliwego Jana Kalinowskiego, który był jego pomocnikiem, a ostatecznie został farmerem w dalekim Peru. Podróż na wschód trwała sześć miesięcy. Jakiś czas Dybowski przebywał na Sachalinie i przeprowadził szereg badań. Tam zebrał obszerny materiał antropologiczny, dotyczący budowy fizycznej Ajnów i zapoznał się z ajnoskim językiem, co w rezultacie pozwoliło mu ułożyć słownik języka tego narodu.

W czerwcu 1878 roku Dybowski przybył na Kamczatkę, gdzie przepracował pięć lat, pełniąc obowiązki jedynego lekarza na półwyspie, który do pomocy miał tylko kilku felczerów. Potrafił zorganizować na Kamczatce nie tylko pomoc medyczną, ale także opiekę nad trędowatymi. Co roku odbywał lekarskie i naukowe podróże po całym półwyspie, wykorzystując do tego celu psie zaprzęgi i konie. Wiele razy Benedykt Iwanowicz bywał na Wyspach Komandorskich. Osiągał on nie tylko sukcesy w swoich pracach naukowych, nie tylko przyczynił się do opisania fauny Kamczatki, co było samo w sobie bardzo ważne, nie tylko leczył bezpłatnie mieszkańców półwyspu, ale także potrafił zebrać olbrzymi materiał lingwistyczny do słownika miejscowych języków i narzeczy Kamczatki. Za tę pracę rosyjski rząd nagrodził go orderem św. Stanisława i nadał mu tytuł doradcy.

W 1883 roku, kiedy zakończyła się sybirska i dalekowschodnia odyseja Benedykta Dybowskiego, skończył on 50 lat. Przed sobą miał jeszcze 44 lata życia, wypełnione ogromną pracą naukową. Lista jego dzieł, sporządzona przez I.Grochmalskiego, zawiera 175 prac i 11 w pełni ukończonych rękopisów. Jego zainteresowania wychodziły dalece poza ramy zajęć naukowych. Należy zauważyć, że napisał on cały szereg zarysów historycznych, jednak tylko niektóre zostały opublikowane.

Trzeba zaznaczyć, że Benedykt Dybowski nie na darmo walczył o niepodległość Polski, został on jej zasłużonym obywatelem, honorowym profesorem Lwowskiego Uniwersytetu, a także kawalerem orderu ” Odrodzonej Polski”. Jednak nazwisko Dybowskiego jest ściśle związane z Rosją. Był on honorowym członkiem Petersburskiej Akademii Nauk, a jego imieniem zostało nazwane jedno ze wzniesień na Wyspach Komandorskich.

Benedykt Dybowski zmarł w 1930 roku we Lwowie, pochowany wśród powstańców styczniowych na Łyczakowie.

Leave a Reply